Ông Benjamin Graham, cha đẻ của đầu tư giá trị, đã từng nói “Nhà đầu tư phải tự đảm bảo rằng mình sẽ không mua cổ phiếu khi mức định giá thị trường chung là rất cao, theo đánh giá của các tiêu chuẩn được thiết lập về giá trị cổ phiếu phổ thông”.
Đầu tư chứng khoán và cờ bạc
Thị trường chứng khoán vốn là một hệ thống khá phức tạp, nơi cổ phiếu của các công ty được công khai phát hành và trao đổi mua bán. Đối với một số người, đó là một vực thẳm đen tối, nơi mọi người đánh bạc. Tuy nhiên trên thực tế, đầu tư chứng khoán không phải cờ bạc. Tại sao? Giả sử bạn đặt cược 100 USD cho một lần gieo xúc xắc. Nếu bạn thắng, bạn sẽ nhận được X USD. Nếu bạn thua, bạn sẽ mất toàn bộ 100 USD.
Trong đầu tư chứng khoán, bạn có 3 sự lựa chọn, 1 là bạn sẽ lời được X USD khi bạn thắng, 2 là bạn sẽ mất Y USD khi bạn thua và trường hợp 3 là bạn sẽ hòa vốn. Thật hiếm khi nhà đầu tư mất hết tất cả khi mua cổ phiếu, có chăng là bạn mua cổ phiếu của một công ty phá sản, bị hủy niêm yết. Chúng ta hoàn toàn có thể xem thị trường chứng khoán là nơi một nhóm người đọ sức chuyên môn với nhau, một trò chơi trí tuệ không mấy đỏ đen.
Nếu như những trò đỏ đen phụ thuộc vào độ may rủi của nhà đầu tư thì việc tăng giảm của cổ phiếu lại phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Có nhiều yếu tố quyết định giá cổ phiếu tăng hay giảm. Chúng bao gồm các phương tiện truyền thông, ý kiến của các nhà đầu tư huyền thoại, thiên tai, bất ổn chính trị và xã hội, rủi ro, cung và cầu, và thiếu hoặc không có nhiều lựa chọn thay thế phù hợp. Việc tổng hợp các yếu tố này, cộng với tất cả các thông tin liên quan đã được phổ biến, tạo ra một loại hiệu ứng nhất định (nghĩa là tăng và giảm) và một số lượng người mua và người bán tương ứng. Nếu có nhiều người bán hơn người mua, giá cổ phiếu sẽ có xu hướng giảm. Ngược lại, khi có nhiều người mua hơn người bán, giá cổ phiếu có xu hướng tăng.
Tại sao thị trường chứng khoán rất khó dự đoán?
Giả sử giá cổ phiếu đã tăng trong vài năm. Các nhà đầu tư nhận ra rằng một sự điều chỉnh sẽ đến và giá cổ phiếu sẽ giảm. Tuy nhiên, điều mà chúng ta không hiểu là những gì sẽ kích hoạt bán tháo hoặc chính xác khi nào nó sẽ xảy ra. Do đó, một số nhà đầu tư quyết định đứng ngoài và giữ tiền mặt, chờ đợi thời cơ thích hợp để tham gia. Những người sẵn sàng chấp nhận rủi ro có thể nhảy vào vì lãi suất gửi ngân hàng quá thấp, và họ cảm thấy tiếc nuối nếu thị trường diễn biến tích cực.
Điều này đặt ra một vài câu hỏi quan trọng: Nếu bạn đang đứng ngoài, làm sao bạn biết khi nào nên tham gia vào? Nếu bạn đã tham gia vào giao dịch, làm thế nào bạn biết khi nào là thời gian để thoát ra? Nếu thị trường chứng khoán có thể dự đoán được, những câu hỏi này có thể dễ dàng được trả lời. Tuy nhiên trên thực tế, đầu tư chứng khoán vốn không phải một điều đơn giản, và thị trường chứng khoán luôn diễn biến một cách khó lường với nhiều yếu tố xung quanh nó. Chính vì thế mà thị trường chứng khoán rất khó dự đoán.
Hai quyết định quan trọng nhất mà một nhà đầu tư sẽ đưa ra là khi nào nên mua và khi nào nên bán. Thời điểm tốt nhất để mua là khi người khác bi quan. Thời điểm tốt nhất để bán là khi những người khác đang tích cực lạc quan. Khi mua, hãy nhớ rằng khả năng nhà đầu tư đạt được lợi nhuận cao sẽ đến từ việc mua cổ phiếu sau chu kỳ giảm, hơn là sau khi cổ phiếu đó tăng giá. Tuy nhiên, điều này cần hết sức cẩn trọng.
Ví dụ, giá cổ phiếu của một công ty X giảm đến 30-40% thì câu hỏi đầu tiên cần đặt ra là vì sao? Vì sao cổ phiếu đó lại giảm mạnh như vậy? Có phải các cổ phiếu khác trong cùng ngành đã trải qua một sự suy giảm? Nếu vậy, nó có nghiêm trọng không? Toàn bộ thị trường chứng khoán có đang giảm điểm? Nếu thị trường đang diễn biến tốt hoặc các cổ phiếu khác trong cùng ngành / lĩnh vực hoạt động tương đối tốt, có thể có một vấn đề cụ thể đối với công ty X. Tốt nhất nên áp dụng kỷ luật mua / bán và tuân thủ nó.
